Η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει από κρίσεις, πολλοί είναι εκείνοι που κατά καιρούς υποστηρίζουν ότι μόνο μέσα από αυτές προχωρά το εγχείρημα της ενοποίησης.
Η αποκαρδιωτική διαχείριση της κρίσης του 2009, οι θεσμικές ελλείψεις, η αναιμική ανταπόκριση στις πραγματικές -άρα και διαφορετικές- ανάγκες των κρατών μελών αύξησαν το μέγεθος, τη διάρκεια και κατά συνέπεια το κόστος, αλλά κυρίως τον ευρωσκεπτικισμό.
Η υγειονομική, κοινωνική και οικονομική κρίση που έφερε η πανδημία COVID-19 βρήκε την Ευρώπη να προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές μιας δύσκολης δεκαετίας.
Όμως το πάθημα φαίνεται να έγινε μάθημα.
Παρά το αρχικό μούδιασμα, τις δυσκολίες και παραφωνίες η ΕΕ κατάφερε να συμφωνήσει σε ένα μεγάλο και πρωτοφανές πακέτο δημοσιονομικής στήριξης των οικονομιών.
Έτσι, τον Ιούλιο του 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε στη δημιουργία του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), ενός προσωρινού χρηματοδοτικού εργαλείου που έχει ως σκοπό την ανάκαμψη των κρατών μελών που διαθέτουν περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο για υιοθέτηση μέτρων ανάκαμψης από την οικονομική κρίση.
Για την Ελλάδα, αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία όχι μόνο για την απαραίτητη άμεση τόνωση, αλλά και για τον μετασχηματισμό ενός αναπτυξιακού μοντέλου που δεν ήταν ποτέ οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο.
Η χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό γίνεται στη βάση μιας σειράς όρων και κριτηρίων, όπως η προϋπόθεση ότι οι σχεδιαζόμενες δράσεις θα πρέπει να εμπίπτουν σε τέσσερις βασικούς πυλώνες πολιτικής:
α) την πράσινη μετάβαση
β) τον ψηφιακό μετασχηματισμό
γ) την ενίσχυση της απασχόλησης και ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, την κοινωνική και εδαφική συνοχή
δ) τις ιδιωτικές επενδύσεις και τον μετασχηματισμό της οικονομίας
«Ελλάδα 2.0»
Τα κράτη μέλη είχαν προθεσμία να υποβάλουν τα επίσημα εθνικά τους σχέδια για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου έως τις 30 Απριλίου 2021.
Η Ελλάδα ήταν μία από τις πρώτες χώρες που παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».
“Το «2.0» συμβολίζει το νέο παραγωγικό μοντέλο, μια νέα εκδοχή για τον τρόπο που μπορεί να λειτουργεί αυτή η χώρα, φιλοδοξεί να οδηγήσει την Ελλάδα, οικονομία, κοινωνία και θεσμούς σε μία νέα εποχή”, ανέφερε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την παρουσίαση.
Αλλά τι πραγματικά σημαίνει αυτό;
Εξαιτίας της πολυετούς κρίσης -και όχι μόνο- η ελληνική οικονομία να διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τα γνωστά, προβληματικά, διαρθρωτικά της χαρακτηριστικά· πολύ μικρό μέγεθος επιχειρήσεων, χαμηλή παραγωγικότητα, έλλειψη επενδύσεων, εσωστρέφεια και εξειδίκευση σε αγαθά χαμηλής προστιθέμενης αξίας.
Οι πρακτικές δανεισμού των τελευταίων δεκαετιών αποτέλεσαν, εκ του αποτελέσματος, πρόσκαιρες λύσεις που δεν άφηναν τίποτα στον τόπο.
Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που προβλέπονται από το Ταμείο Ανάκαμψης έρχονται για να μείνουν και να βοηθήσουν τη χώρα να αξιοποιήσει στο έπακρο μια ευκαιρία αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της.
Για το σκοπό αυτόν, το σχέδιο αποτελείται από 106 επενδυτικά προγράμματα και 68 μεταρρυθμίσεις. Θα υποστηριχθούν από 18.435 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 12.728 δισ. ευρώ με τη μορφή δανεισμού.
Ο μεγαλύτερος όγκος κεφαλαίων θα υποστηρίξει τους κλιματικούς στόχους και την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού της χώρας με νέες δεξιότητες και ευκαιρίες. Ένα μίγμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που αντιμετωπίζουν χρόνιες προκλήσεις και παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και δημόσιας διοίκησης.
Το εθνικό σχέδιο προσβλέπει σε μια διαρκή και βιώσιμη ανάπτυξη προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και σε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς.
Ειδικότερα, αποσκοπεί στην απαλλαγή από τις ρυπογόνες εκπομπές, τον εκσυγχρονισμό και τη ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, μεταξύ άλλων, με τη βελτίωση των συστημάτων φορολογικής διοίκησης και δικαιοσύνης, την ενίσχυση της καινοτομίας, την αναβάθμιση της υγειονομικής περίθαλψης και της δημόσιας εκπαίδευσης.
Όλες οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις πρέπει να υλοποιηθούν εντός στενού χρονικού πλαισίου, όπως προβλέπει ο ευρωπαϊκός Κανονισμός, έως τον Αύγουστο του 2026.
Ο αντίκτυπος θα είναι τεράστιος και τα οφέλη πολλαπλασιαστικά.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος η πλήρης και έγκαιρη εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα αυξήσει το Ακαθάριστο εθνικό προϊόν με τρόπο πρωτοφανή.
Αναλυτικότερα, διαμέσου των επιχορηγήσεων και των δανείων εκτιμάται ότι αυξάνεται το επίπεδο του πραγματικού ΑΕΠ κατά περίπου 4,3% το 2026, ενώ οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις οδηγούν σε περαιτέρω αύξηση του επιπέδου του ΑΕΠ κατά 2,6% το 2026.
Τα φορολογικά έσοδα, επίσης, αυξάνονται μέσω της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης, δημιουργώντας έμμεσα πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μειώσεις φορολογικών συντελεστών ή αυξήσεις δαπανών, ενισχύοντας περαιτέρω την οικονομική δραστηριότητα.
Τα αποτελέσματα της έρευνας, επίσης, υποδεικνύουν ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν μακροχρόνια σε μια μόνιμη αύξηση της παραγωγικής ικανότητας της οικονομίας, καθώς συνεπάγονται μετάβαση σε ένα νέο σημείο ισορροπίας με υψηλότερο επίπεδο παραγωγικότητας, μεγαλύτερη προσφορά εργασίας και πιο αποτελεσματική κατανομή των παραγωγικών πόρων.
Αυτή η τόνωση της οικονομίας θα φέρει έως και 62.000 νέες θέσεις εργασίας τα πρώτα χρόνια, με τη δυνατότητα αυτές να αυξηθούν εκθετικά τα επόμενα.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων δύναται να οδηγήσει σε μόνιμη αύξηση του επιπέδου του πραγματικού ΑΕΠ στον μακροχρόνιο ορίζοντα (20 έτη) μεταξύ 6,9% και 9,9%, με τις θετικές επιδράσεις να επεκτείνονται και σε άλλες μακροοικονομικές μεταβλητές.
Παραδείγματα ανά πυλώνα:
Πράσινη μετάβαση
Οι επενδύσεις του σχεδίου περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ για νοικοκυριά, επιχειρήσεις, αλλά και για το δημόσιο, δημόσια κτίρια και υποδομές.
Τη διασύνδεση των ελληνικών νησιών η οποία θα μειώσει σημαντικά το ενεργειακό κόστος νοικοκυριών και επιχειρήσεων και επενδύσεις ενεργειακής αποθήκευσης που θα επιτρέψουν την καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού της χώρας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Προώθηση στρατηγικών αστικών αναπλάσεων υψηλής αναπτυξιακής και περιβαλλοντικής αξίας, μεγάλες επενδύσεις σε αντιπλημμυρικά συνοδευόμενα από αλλαγές στη χρήση των δικτύων άρδευσης και εγκατάσταση τηλεμετρητών για τον εντοπισμό διαρροών και την έξυπνη διαχείριση του νερού.
Ψηφιακή μετάβαση
Οι επενδύσεις του σχεδίου περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων προεγκατάσταση υποδομής οπτικών ινών στα κτίρια για να διευκολυνθεί η μετάβαση στη χρήση δικτύων οπτικών ινών από επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Ανάπτυξη διαδρόμων δικτύου 5G στους ελληνικούς αυτοκινητόδρομους για να διευκολυνθεί αύριο η ηλεκτροκίνηση.
Σύνδεση της ηπειρωτικής χώρας με σύγχρονα υποθαλάσσια καλώδια οπτικών ινών με τα ελληνικά νησιά για να αναπτυχθεί ο τουρισμός μας. Ψηφιοποίηση καίριων αρχείων σε διάφορους τομείς, υγεία, δικαιοσύνη, οι πολεοδομίες που όλοι ξέρουμε πόσο ταλαιπωρούν τους πολίτες πολλές φορές. Κτηματολόγιο, μετανάστευση, ΕΦΚΑ και άλλα.
Κοινωνική ενίσχυση και συνοχή
Οι επενδύσεις του σχεδίου περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μεγάλα προγράμματα με στόχο την αύξηση της απασχόλησης με ιδιαίτερη έμφαση και ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων, ψηφιακό μετασχηματισμό της εκπαίδευσης. Εδώ θα έχουμε ψηφιακές υποδομές σε όλες τις τάξεις για να γίνεται διαδραστικό μάθημα.
Αντίστοιχο αναβαθμισμένο εξοπλισμό στα εργαστήρια και ήδη ξεκίνησαν τα voucher για να μπορούν να πάρουν τεχνολογικά εργαλεία, tablet και laptop οι μαθητές που ανήκουν σε ευάλωτα νοικοκυριά.
Τέλος, υπάρχουν επενδύσεις που ενδυναμώνουν την κοινωνική δικαιοσύνη και το δίκτυο κοινωνικής προστασίας μέσω προγραμμάτων ενίσχυσης, οικονομικής και κοινωνικής ένταξης ευάλωτων ομάδων, ενίσχυση της παιδικής προστασίας, προώθησης των ίσων ευκαιριών και στήριξη της διαφορετικότητας. Και ακόμη προγράμματα ένταξης προσφύγων στην αγορά εργασίας.
Εν κατακλείδι, το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης που υπέβαλε η Ελλάδα αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας, καθώς προτάσσει τον μετασχηματισμό του αναπτυξιακού υποδείγματος της χώρας ως βασικό στόχο του, στηριζόμενο στα ευρήματα και προτάσεις της Έκθεσης Πισσαρίδη. Το αποτέλεσμα βέβαια, όπως πάντα, θα κριθεί από την υλοποίηση των προτεινόμενων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων.
Το στοίχημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για οικονομίες όπως η Ελληνική, η οποία καλείται να ξεπεράσει τόσο την αρνητική κληρονομιά της προηγούμενης μεγάλης κρίσης, όσο και μόνιμες παθογένειες δεκαετιών.
