Απο τις αρχές του 2000 μέχρι σήμερα, κυρίως μετά και την κρίση του 2010, έχουν αλλάξει πλήρως τα δεδομένα στα ακίνητα, στον τραπεζικό δανεισμό και στην αποταμίευση.
Επειδή πολλοί απορούν γιατί οι τράπεζες δεν παρέχουν στεγαστικά δάνεια και γιατί οι περισσότεροι δανειολήπτες, κυρίως νέες οικογένειες, δεν τα αναζητούν. Η απάντηση είναι απλή: δεν συμφέρει. Η αγορά αυτή υπολειτουργεί, καθώς οι αυξημένες τιμές των ακινήτων δεν ανταποκρίνονται στις περιορισμένες αυξήσεις των εισοδημάτων των πολιτών.
Αυτό, ωστόσο, δεν είναι ο μοναδικός λόγος. Πριν από την οικονομική κρίση, όταν χορηγούνταν χιλιάδες στεγαστικά δάνεια κάθε χρόνο, το ελληνικό κράτος είχε υιοθετήσει μέτρα για την ενίσχυση της αγοράς ακινήτων, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις για την απόκτηση πρώτης κατοικίας. Μέσα από αυτά τα μέτρα, ενθαρρύνθηκε η νέα οικογένεια, και σημαντικό ποσοστό των τόκων από τα δάνεια αφαιρούνταν από τον φόρο εισοδήματος.
Το καθεστώς που ίσχυε μέχρι τη χρεοκοπία της χώρας περιλάμβανε την αφαίρεση του 20% των τόκων για στεγαστικά δάνεια έως 120 τ.μ. και 200.000 ευρώ. Μάλιστα, πριν από το 2003, οι τόκοι των στεγαστικών δανείων αφαιρούνταν ολόκληροι από το εισόδημα του φορολογουμένου. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, συζητούνταν ακόμη και φορολογικές ελαφρύνσεις για όσους αποκτούσαν δευτερεύουσα ή εξοχική κατοικία με δάνειο.
Σήμερα, η κατάσταση είναι διαφορετική. Οι τιμές των ακινήτων έχουν εκτοξευτεί σε επίπεδα που δεν ανταποκρίνονται στα εισοδήματα, και δεν υπάρχουν φορολογικές ελαφρύνσεις. Επιπλέον, τα υψηλά επιτόκια και οι κρατικές εισφορές έχουν δημιουργήσει συνθήκες για δάνεια με επιτόκια άνω του 5,2%, τα οποία καθιστούν τον δανεισμό απαγορευτικό για πολλούς.
Το μόνο κίνητρο που παραμένει από το 2019 αφορά τη μη καταβολή ΦΠΑ για τα νεόδμητα σπίτια, ένα μέτρο που στην πράξη έχει αποφέρει όφελος στους κατασκευαστές. Σε αυτό το περιβάλλον, με την προσφορά ακινήτων να περιορίζεται λόγω της αναστολής έκδοσης νέων αδειών, η κατάσταση δύσκολα θα βελτιωθεί.
Ένα ακόμα πρόβλημα για την οικονομία είναι η έλλειψη κινήτρων για αποταμίευση, κάτι που ενισχύεται από τη συνεχώς αρνητική εγχώρια αποταμίευση. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Eurostat, η Ελλάδα, μαζί με τη Ρουμανία, είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. που παρουσίασε αρνητικό ποσοστό αποταμίευσης το 2023, πράγμα που σημαίνει ότι τα νοικοκυριά δαπάνησαν περισσότερα από το διαθέσιμο εισόδημά τους, είτε από προηγούμενες αποταμιεύσεις είτε με δανεισμό.
Αυτό αποτελεί σοβαρή καθυστέρηση για την οικονομία, καθώς μέσω αποταμιεύσεων δημιουργούνται επενδύσεις και αξία, με τις οποίες ενισχύονται οι αγορές και δημιουργούνται νέες αποδόσεις. Στην Ελλάδα, όμως, τα κίνητρα για αποταμίευση είναι περιορισμένα, και σε συνδυασμό με την έλλειψη χρηματοοικονομικής παιδείας, η αρνητική τάση στην αποταμίευση αναμένεται να συνεχιστεί. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη χρημάτων, αλλά η απουσία των απαραίτητων αλλαγών στις πολιτικές που εφαρμόζονται.
