Ο Γεώργιος Παπανικολάου ήταν διάσημος Έλληνας ιατρός, βιολόγος και ερευνητής. Ήταν πρωτοπόρος στην κυτταροπαθολογία, και για τον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Γεννήθηκε στην Κύμη Ευβοίας στις 13 Μαΐου 1883 και απεβίωσε στις 19 Φεβρουαρίου του 1962 στο Μαϊάμι Φλόριντας, από καρδιακή προσβολή.
Ο πατέρας του Νικόλαος Παπανικολάου ήταν ιατρός και για αρκετό χρονικό διάστημα διετέλεσε Δήμαρχος της πόλης , ενώ είχε εκλεγεί και βουλευτής Ευβοίας και Καρυστίας.
Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κύμη, όπου τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Κατόπιν οι γονείς του, τον έστειλαν στην Αθήνα για να τελειώσει τις εγκύκλιες σπουδές.
Όταν το 1898 τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές, γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1904 έλαβε το πτυχίο του, σε ηλικία μόλις 21 ετών.
Ο Παπανικολάου ήταν φιλομαθής και ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, αλλά και το μεγάλο πάθος του τη μουσική. Γι΄αυτό και ασχολήθηκε με το βιολί επί οκτώ έτη.
Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή, επέστρεψε στην Κύμη. Επιστρέφοντας όμως εκεί, συλλογιζόταν γιατί έγινε γιατρός, αφού δεν ήθελε να ασκήσει το επάγγελμα.
Καθημερινά, κάνοντας αμέτρητους περιπάτους, στην γενέτειρά του, διάβαζε φιλοσοφία. Ο Νίτσε και ο Καντ έπαιξαν μεγάλο ρόλο στον τρόπο σκέψης του.
Ο πατέρας του γνωρίζοντας τον χαρακτήρα και τις ικανότητές του παιδιού του, την ολοφάνερη εξυπνάδα του και την έμφυτη τάση του προς την επιστημονική έρευνα, θυσιάζοντας τις οικονομίες του, έστειλε τον Γεώργιο το 1907 για ανώτερες σπουδές στη Γερμανία.
Επέλεξε τον κλάδο της Βιολογίας και μετέβη στην Ιένα, η οποία ήταν ο πρώτος σταθμός της μετεκπαίδευσής του. Θα παρακολουθήσει τα μαθήματα του καθηγητή Ερνέστου Χαίκελ.
Το 1908 συνεχίζει τις σπουδές του στο Φράιμπουργκ και τέλος, στο Μόναχο, όπου το 1910 ανακηρύσσεται Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, για την εργασία του «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των Δαφνιδών».
Αυτή η περίοδος, υπήρξε περίοδος φιλοσοφικού στοχασμού. Με τους φίλους του Αλέξανδρο Δελμούζο και Γεώργιο Σκληρό, με τον γνωστό λογοτέχνη Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Μ. Ζαβιτσιάνο, ο Παπανικολάου συγκροτεί σοσιαλιστική ομάδα με βραχύβια διάρκεια.
Σταθερός υπέρμαχος του δημοτικισμού, που εκείνη την εποχή ταυτιζόταν με ριζοσπαστικές αντιλήψεις για την επιστήμη και την πολιτική, αρθρογραφεί ένα άρθρο στο αθηναϊκό περιοδικό «Ο Νουμάς» με τίτλο: «Για τον εγωισμό και τους εγωιστάς», το οποίο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο απάντηση σε κείμενο που είχε δημοσιευθεί σε προηγούμενο φύλλο με τίτλο «Εγωισμός ή αγάπη;». Ένα ενδιαφέρον άρθρο, που αποτυπώνει σε αυτό, τις σκέψεις και τις αντιλήψεις που είχε τότε ο Παπανικολάου. Εν τέλει, υπερνικά η βιολογία και η έρευνα και του γίνεται στόχος ζωής. Έγραψε κάποτε στον πατέρα του: «Δεν είμαι πλέον ονειροπόλος. Η επιστήμη με άρπαξε από τα χέρια του Νίτσε. Πατώ απάνω σε έδαφος στερεό…».
Στις 15 Σεπτεμβρίου 1910 επιστρέφει στην Ελλάδα και παντρεύεται την Ανδρομάχη Μαυρογένη. Διαπιστώνει όμως πως τα πράγματα δεν ήταν ευοίωνα στη χώρα για τα σχέδια που είχε και αποφασίζει να φύγει και πάλι στο εξωτερικό. Πρώτος σταθμός του γίνεται η Γαλλία, όπου εργάζεται στην επιστημονική ομάδα του Πρίγκιπα Αλβέρτου Α΄στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό.
Λαμβάνει μέρος στον Βαλκανικό πόλεμο του 1912 και μετά τη λήξη του, αναχώρησε για την Αμερική, μαζί με τη σύζυγό του. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες λόγω οικονομικών δυσκολιών με αποτέλεσμα να εργαστούν και οι δυο σε εμπορικό κατάστημα, πουλώντας χαλιά και ράβοντας κουμπιά με αμοιβή 5 δολάρια την εβδομάδα.
Τα προβλήματα τελειώνουν όταν ο Παπανικολάου διορίστηκε βοηθός του παθολογοανατομικού τμήματος του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης, ύστερα από μεσολάβηση του διάσημου γενετιστή του Πανεπιστημίου Κολούμπια Τ.Χ. Μόργκαν.
Ακολούθως εκλέχθηκε υφηγητής, έκτακτος καθηγητής και, τέλος, τακτικός καθηγητής της ανατομίας και ιστολογίας της ιατρικής σχολής, του Πανεπιστημίου αυτού.
Μετά από μακρές έρευνες επί της εκφυλιστικής κληρονομικής επίδρασης του οινοπνεύματος σε ινδικά χοιρίδια ο Παπανικολάου στράφηκε σε προβλήματα αναπαραγωγής σχετιζόμενα με τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων, τον καθορισμό του φύλου, τη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων, καθώς και των φυλετικών ορμονών.
Η μέθοδος αυτή που έλαβε προς τιμή του την ονομασία «Μέθοδος Παπανικολάου» ή «Τεστ Παπανικολάου» ή «Τεστ Παπ», ανοίγοντας ευρείς νέους ορίζοντες στην ιατρική έρευνα στη γενετήσια φυσιολογία και ενδοκρινολογία ειδικότερα για τον καρκίνο και χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.
Ο Παπανικολάου με τις εργασίες του αυτές έγινε ο θεμελιωτής νέου επιστημονικού κλάδου της «αποφολιδωτικής κυτταρολογίας» βασιζόμενη ακριβώς στη μελέτη των αποφιλιδουμένων κυττάρων του οργανισμού στις διάφορες κοιλότητες αυτού.
Το συγγραφικό έργο του Γεωργίου Παπανικολάου αποτελείται από 158 άρθρα και 5 συγγράμματα. Τα εν λόγω συγγράμματα, ιδιαιτέρως μάλιστα ο περίφημος Άτλας Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας, χάρη στη μεστότητα του κειμένου τους και την άρτια εικονογράφησή τους αποτελούν βιβλία-σταθμούς όχι μόνο για τον κλάδο της κυτταρολογίας, αλλά και για ολόκληρη την ιατρική βιβλιογραφία του 20ού αιώνα.
Το 1957 το Πανεπιστήμιο Cornell, στο οποίο εργάστηκε επί μισό σχεδόν αιώνα κατέχοντας τη θέση του καθηγητή της κλινικής ανατομικής, από το 1947 τον ανακήρυξε ομότιμο καθηγητή της ίδιας έδρας, χωρίς, όμως, να του δοθούν ποτέ διδακτικά καθήκοντα για να μπορεί να αφοσιωθεί στο ερευνητικό του έργο.
Παρέμενε ένας σιωπηλός αγωνιστής του πνεύματος, επίμονος και ατάραχος, ακούραστος και ταπεινός, διατηρώντας άρρηκτους δεσμούς με την Ελλάδα. Τον ενδιέφερε η πολιτική, το πνεύμα και τα κοινωνικά ρεύματα και εκτιμούσε το εθνικό έργο του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Στερήθηκε το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής, για το οποίο είχε προταθεί από πολλούς Έλληνες και ξένους ερευνητές, απέσπασε όμως πολλές τιμητικές διακρίσεις για το βαρυσήμαντο έργο του.
Διετέλεσε σύμβουλος ιατρός (Consultant) του περίφημου Memorial Hospital της Νέας Υόρκης.
Τιμητικά βραβεία του απένειμαν η Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών, η Ένωση των Αμερικανικών Ιατρικών Κολλεγίων και η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία.
Το 1949 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ονόμασε τον Παπανικολάου επίτιμο διδάκτορά της, ενώ η Ακαδημία Αθηνών τον Νοέμβριο του 1957 τον ανακήρυξε παμψηφεί επίτιμο μέλος της.
Υπήρξε ο πρώτος στον οποίο απονεμήθηκε η ανώτατη τιμητική διάκριση της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ του απονεμήθηκε μετά το θάνατό του, το Βραβείο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Η γυναίκα του, Ανδρομάχη Παπανικολάου, προσπάθησε να συνεχίσει το έργο του στο Μαϊάμι μέχρι το θάνατό της (1982), πιστεύοντας ότι οι επιστήμονες γεννιούνται και ότι οι έρευνές τους καρποφορούν μέσα στα πειραματικά εργαστήρια.
